Jednym ze skutków globalizacji oraz integracji europejskiej jest przeświadczenie, że świat stał się globalną wioską i wszędzie obowiązują te same czy bardzo zbliżone normy prawne. Takie podejście często charakteryzuje przedstawicieli branży IT, w której zapotrzebowanie na usługi programistów z całego świata rośnie z każdym dniem i rodzi chęć ich zatrudnienia. W praktyce oczekiwanie jednolitych i liberalnych przepisów o zatrudnieniu cudzoziemców zderza się ze ścianą wymogów i obostrzeń przewidzianych krajowymi przepisami, które w wypadku Polski są bardzo złożone i częstokroć utrudniają swobodny przepływ rąk do pracy. W niniejszym wpisie skupimy się na angażu cudzoziemców spoza UE, ponieważ obywatele państw członkowskich w dostępie do rynku pracy są traktowani na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
UOP czy B2B?
Polscy programiści podejmując współpracę z software house zazwyczaj kalkulują czy bardziej korzystne będzie oparcie swego angażu na podstawie umowy o pracę, czy jednak pójście w kierunku samozatrudnienia (pot. B2B). Cudzoziemcy takiego dylematu co do zasady… nie mają. Polskie przepisy w praktyce uniemożliwiają znacznej części osób fizycznych z zagranicy (spoza UE) prowadzenie działalności gospodarczej, a na przeszkodzie stoją tutaj przepisy ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium RP. Aby móc prowadzić w Polsce biznes cudzoziemiec musiałby posiadać jedną z niżej wymienionych podstaw:
zezwolenie na pobyt stały;
zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej;
zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku m.in. z połączeniem z rodziną legalnie przebywającą w Polsce, kształceniem się na studiach;
status uchodźcy;
ochronę uzupełniającą;
zgodę na pobyt ze względów humanitarnych lub zgodę na pobyt tolerowany;
zezwolenie na pobyt czasowy przy jednoczesnym pozostawaniu w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim zamieszkałym na terytorium Polski;
zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania działalności gospodarczej, udzielone ze względu na kontynuowanie prowadzonej już działalności gospodarczej na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
ochronę czasową w Polsce;
ważną Kartę Polaka.
W praktyce więc większość software house’ów będzie zmuszonych do zatrudnienia programistów, testerów czy Dev-Ops-ów spoza UE na podstawie umowy o pracę. Z zatrudnieniem cudzoziemców na UOP wiąże się sporo wymogów i wyjątków od nich, zatem postaramy się przytoczyć najistotniejsze kwestie celem wprowadzenia do tej skomplikowanej materii.
Bez zezwolenia na pracę
W pierwszym rzędzie patrzymy czy cudzoziemiec nie jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę. Jest to wyjątek od reguły, który może ułatwić życie zarówno pracodawcy, jak i potencjalnemu pracownikowi. Najpopularniejszym przypadkiem zwolnienia cudzoziemca z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę jest fakt posiadania przez niego statusu absolwenta stacjonarnych studiów wyższych na polskich uczelniach (zgodnie z § 1 pkt 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę). Dyplom polskiej uczelni otwiera programiście drogę do kariery w Polsce bez względu na posiadane obywatelstwo.
„Zwyczajne” zezwolenie na pracę
Podstawowym dokumentem uprawniającym cudzoziemca do podjęcia pracy na terytorium Polski jest zezwolenie na pracę typu A wydawane przez wojewodę. Jednym z najuciążliwszych wymogów tego trybu jest konieczność dostarczenia informacji starosty o lokalnym rynku pracy (tzw. test rynku pracy), z której ma wynikać, iż tej konkretnej posady nie może dostać osoba zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy. Na szczęście dla branży IT zazwyczaj taka informacja nie będzie wymagana. Na mocy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2009 r. w sprawie określenia przypadków, w których zezwolenie na pracę cudzoziemca jest wydawane bez względu na szczegółowe warunki wydawania zezwoleń́ na pracę cudzoziemców programiści są zwolnieni z obowiązku dostarczania informacji od starosty. Warto dodać, że o to zezwolenie występuje pracodawca, a nie cudzoziemiec do wojewody właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy. To zezwolenie oderwane jest od kwestii pobytowych jakie cudzoziemiec winien mieć załatwione niezależnie od kwestii zatrudnienia.
Należy podkreślić, że zezwolenie wydawane jest na podjęcie pracy u konkretnego pracodawcy, na konkretnych warunkach, a zmiana pracodawcy lub warunków wymaga nowego zezwolenia, co jest dla wielu cudzoziemców i potencjalnych nowych ich pracodawców istotnym ograniczeniem.
Jednolite zezwolenie na pobyt czasowy i pracę
Jest to kolejna podstawa zatrudnienia, która w przeciwieństwie do zezwolenia wydawanego w trybie „zwyczajnym” łączy dwie kwestie: pobytu i pracy. W tym wypadku wniosek składany jest przez samego cudzoziemca do wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca (a nie siedzibę pracodawcy). Pracodawca w tym wypadku nie składa wniosku i nie jest stroną postępowania przed wojewodą. Rola pracodawcy sprowadza się w tym wypadku do wypełnienia załącznika nr 1 do wniosku, który potwierdza warunki zatrudnienia, a także do wystąpienia do starosty o informację dot. testu rynku pracy (gdy jest to wymagane – w przypadku branży IT nie będzie to co do zasady wymagane). Podobnie jak w wypadku zwyczajnego zezwolenia na pracę, zezwolenie dotyczy konkretnego pracodawcy.
Blue card
Nie sposób nie wspomnieć o zezwoleniu na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, czyli tzw. niebieskiej karcie. To specjalne zezwolenie na pobyt przeznaczone jest dla wykwalifikowanych pracowników. Zezwolenie można otrzymać na okres do trzech lat. Udziela się go na okres o trzy miesiące dłuższy niż planowany okres zatrudnienia, nie dłużej jednak niż trzy lata. Cudzoziemiec dołącza wypełnione przez pracodawcę załączniki nr 1 oraz nr 2 do wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, w których wskazane są warunki jego zatrudnienia. Zezwolenie wydawane jest na podjęcie pracy u konkretnego pracodawcy, na konkretnych warunkach. Zalety związane z posiadaniem Niebieskiej Karty UE to przede wszystkim znaczne uproszczenia procedur związanych ze zmianą pracodawcy czy stanowiska pracy (po upływie dwóch lat zamieszkiwania na tej podstawie w Polsce) oraz ułatwienia dla członków rodziny posiadaczy Blue Card. Członkowie najbliższej rodziny cudzoziemca posiadającego Blue Card, którzy posiadają zezwolenia na pobyt czasowy wydane w celu połączenia z rodziną, mogą podejmować pracę bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.
Rejestracja oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi
Istotne ułatwienia przewidziano dla cudzoziemców z Ukrainy, Białorusi, Rosji, Gruzji, Armenii i Mołdawii, którzy nie muszą się ubiegać o zezwolenie na pracę, a wystarczające będzie powierzenie wykonywania im pracy, które zostanie zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy (nie czeka tu się więc na wydanie decyzji). Okres zatrudnienia w tym wypadku nie może przekroczyć 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, a prace, które będzie wykonywał cudzoziemiec nie dotyczą prac sezonowych, na które trzeba uzyskać zezwolenie. Oświadczenie należy złożyć przed podjęciem pracy przez cudzoziemca. Pamiętać trzeba, że cudzoziemiec może podjąć pracę, dopiero gdy urząd wpisze oświadczenie do ewidencji oświadczeń. PUP rozpatrzy złożone oświadczenie w terminie 7 dni roboczych, od dnia złożenia kompletnego oświadczenia w sprawach niewymagających postępowania wyjaśniającego (termin należy liczyć od dnia roboczego następującego po złożeniu kompletnego oświadczenia); w sprawach wymagających przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego termin ulega wydłużeniu do 30 dni od dnia złożenia oświadczenia, a w sprawach szczególnie skomplikowanych aż do 2 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia.
Jak widać z powyższego, w polskim ustawodawstwie jest sporo różnych instrumentów służących zatrudnieniu cudzoziemców. To, jaki instrument zostanie ostatecznie dobrany, zależy od sytuacji prawnej i życiowej cudzoziemca, która mniej lub bardziej może odpowiadać wymogom stawianym przez ustawodawcę. Pracodawcy z branży IT coraz częściej sięgają po siłę roboczą z zagranicy, dlatego też warto na bieżąco zaznajamiać się z przepisami regulującymi zasady angażu cudzoziemców.
Wpisy powiązane:
Praca zdalna w branży IT
Outsourcing usług IT
Outsourcing personelu IT
Workation w branży IT
Obsługa prawna w IT - podstawowe zadania
Rekrutacja w IT - dane osobowe
Data publikacji: 13.09.2021.