Wprawdzie akt w sprawie sztucznej inteligencji (rozporządzenie nr 2024/1689), potocznie zwany AI Act, będzie bezpośrednio stosowany na terytorium państw członkowskich, to jednak istnieje potrzeba uchwalenia przez te państwa przepisów dostosowujących w/w rozporządzenie do funkcjonowania w ramach poszczególnych krajowych porządków prawnych tych państw. Polski ustawodawca pracuje obecnie nad takimi przepisami, czego dowodem jest opublikowanie w dniu 15 października 2024 r. projektu ustawy o systemach sztucznej inteligencji.

Projekt ustawy przewiduje wprowadzenie przepisów regulujących:

1. sprawowanie nadzoru instytucjonalnego nad systemami sztucznej inteligencji (oraz modelami AI ogólnego przeznaczenia), w szczególności powołuje do życia organ nadzoru rynku – Komisję Rozwoju i Bezpieczeństwa Sztucznej Inteligencji (dalej: „Komisja”), a rolę organu notyfikującego (wyznaczającego i monitorującego jednostki oceniające zgodność z AI Act) powierza ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji;
2. zasady przeprowadzania kontroli przestrzegania przepisów o sztucznej inteligencji;
3. postępowanie w sprawie naruszenia przepisów AI Act;
4. zasady zgłaszania Komisji poważnych incydentów;
5. procedurę notyfikacyjną dla jednostek oceniających zgodność z AI Act;
6. nakładanie administracyjnych kar pieniężnych i odpowiedzialność karną.

Na pewno ustawa wymagać będzie jeszcze poprawek i doprecyzowania, zdarzają się w niej błędy (np. art. 1 pkt 5 sugeruje, że kary są nakładane tylko za naruszenie art. 5 AI Act, co raczej nie było intencją ustawodawcy). Niemniej, warto już teraz przyjrzeć się najciekawszym rozwiązaniom ujętym w projekcie, które przedstawiamy poniżej:

• Możliwość składania w indywidualnej sprawie wniosku do Przewodniczącego Komisji o wydanie interpretacji przepisów rozporządzenia nr 2024/1689 i ustawy, w szczególności w zakresie kwalifikacji systemu maszynowego jako systemu sztucznej inteligencji oraz określenia ryzyka systemu sztucznej inteligencji. Opłata od wniosku wynosić ma 150 zł. Rozwiązanie to, bliźniaczo podobne do interpretacji wydawanych przez organy podatkowe, na tę chwilę nie zawiera odpowiednika art. 14k Ordynacji podatkowej, czyli zapisu chroniącego wnioskodawcę przed ujemnymi konsekwencjami zastosowania się do treści otrzymanej interpretacji. Ta ochrona ma fundamentalne znaczenie i winna zostać wprost ujęta w treści przepisów. Co istotne, niekorzystana dla wnioskodawcy treść interpretacji wydanej przez Przewodniczącego Komisji podlega zaskarżeniu w drodze sprzeciwu wnoszonego do samej Komisji, która winna rozpoznać sprzeciw w ciągu 3 miesięcy.
• Komisja z urzędu lub na wniosek może dokonywać interpretacji generalnych w zakresie przepisów rozporządzenia 2024/1689 oraz ustawy.
• Możliwość prowadzenia przez Komisję kontroli przestrzegania przepisów o sztucznej inteligencji. Warto wiedzieć, że taka kontrola co do zasady ma być prowadzona zdalnie, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Kontrole mają być planowane, a więc zapowiadane (z podaniem planowanego czasu ich trwania). Z kontroli sporządzany jest projekt wystąpienia pokontrolnego, do którego podmiot kontrolowany będzie mógł wnieść zastrzeżenia w ciągu 14 dni od doręczenia projektu. Odmowa uwzględnienia zastrzeżeń wymagać będzie uzasadnienia. Od wystąpienia pokontrolnego, jak i zaleceń pokontrolnych nie będą przysługiwać środki odwoławcze.
• Postępowanie w sprawie naruszenia przepisów rozporządzenia 2024/1689 Komisja ma prowadzić z urzędu, na skutek wniosku uprawnionego podmiotu lub skargi na naruszenie przepisów AI Act. W szczególności postępowanie to może być efektem kontroli, podczas której ustalono nieprawidłowości. Decyzje Komisji – np. nakazujące operatorowi systemu AI niezwłoczne podjęcie wszelkich działań naprawczych lub wycofanie tego systemu z rynku lub użytku albo nakładające administracyjne kary pieniężne – podlegają zaskarżeniu w drodzeodwołania do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów, a postępowanie odwoławcze toczyć się będzie na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Inaczej przyjęto w wypadku naruszeń przepisów RODO, gdzie decyzja Prezesa UODO podlega zaskarżeniu do sądów administracyjnych.
• W toku postępowania – gdy zajdzie uzasadnione podejrzenia, że działalność strony narusza przepisy AI Act – Przewodniczący Komisji może wydać ostrzeżenie. W szczególności ostrzeżenie może zawierać rekomendacje dotyczące przywrócenia stanu zgodnego z prawem, które strona musi wykonać i powiadomić o tym Komisję w terminie 7 dni od dnia otrzymania ostrzeżenia. Jest to o tyle istotne, że wykonanie rekomendacji zawartych w ostrzeżeniu może sprawić, że Komisja odstąpi od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej (o ile naruszenie nie spowodowało szkody dla interesu społecznego).
• Projekt ustawy przewiduje także przepisy karne, wprowadzając 3 typy przestępstw: a) udaremnianie lub utrudnianie prowadzenia kontroli, b) uchylanie się od dostarczania danych niezbędnych do określenia podstawy wymiaru administracyjnej kary pieniężnej lub dostarczanie danych uniemożliwiających ustalenie podstawy wymiaru administracyjnej kary pieniężnej w toku postępowania w przedmiocie nałożenia kary oraz c) udaremnianie lub utrudnianie prowadzenia czynności w postępowaniu w sprawie naruszenia przepisów. Przestępstwa te zagrożone są grzywną do 500 000 zł, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch.

Powinniśmy spodziewać się rychłego przyspieszenia prac legislacyjnych nad przedmiotową ustawą, gdyż przepisy w niej zawarte muszą zacząć obowiązywać najpóźniej w dniu 2 sierpnia 2025 r. (wymóg art. 113 lit. b AI Act).

Wpisy powiązane:

Dane w systemach AI

Poziomy ryzyka systemów AI

Wymogi dla systemu wysokiego ryzyka

Ogólne wymogi dla systemu AI

Instrukcja obsługi systemu AI

Dokumentacja techniczna systemu AI

System zarządzania ryzykiem AI

Obowiązki dostawców systemów AI

Obowiązki importerów systemów AI

Obowiązki dystrybutorów systemów AI

Kary pieniężne za naruszenie AI Act

Sztuczna inteligencja a RODO

🔝Prawo AI - wszystkie wpisy

Data publikacji: 31.01.2025