Mocą umowy agencyjnej agent zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Przepisy kodeksu cywilnego wprowadzają przy tym szereg bezwzględnie obowiązujących przepisów (niemożliwych do zmiany mocą umowy Stron), które chronią najczęściej interes agenta w relacji z silniejszym (co do zasady) gospodarczo zleceniodawcą.
Zawierając umowę agencyjną warto pamiętać, iż:
Definicja umowy agencyjnej, zawarta w art. 758 §1 Kodeksu cywilnego, przewiduje, iż umowa agencyjna ma zawsze charakter odpłatny. Agent nie może więc działać bez wynagrodzenia. Jeśli Strony nie przewidziały w zawartej przez siebie umowie zasad wynagradzania agenta, w grę wejdzie regulacja z art. 758(1) Kodeksu cywilnego, przewidująca, że agentowi należy się w takiej sytuacji prowizja w wysokości zwyczajowo przyjętej w stosunkach danego rodzaju.
Z art. 758 §1 Kodeksu cywilnego wynika jednoznacznie, iż umowa agencyjna zawarta może zostać tylko i wyłącznie pomiędzy przedsiębiorcami. Działalność gospodarczą prowadzić musi więc nie tylko zleceniodawca, ale i agent. Zgodnie z art. 764(9) Kodeksu cywilnego możliwe jest natomiast zawarcie z agentem (zawsze przedsiębiorcą) umowy opartej częściowo o przepisy regulujące umowę agencyjną przez zleceniodawcę, który nie prowadzi działalności gospodarczej.
Umowa agencyjna nie musi zostać zawarta w formie pisemnej, dopuszczalna jest umowa ustna. Żadna ze Stron nie może jednak zrzec się skutecznie żądania do potwierdzenia treści umowy na piśmie.
Nie można w sposób ważny wyłączyć obowiązków agenta odnośnie:
przekazywania zleceniodawcy wszelkich istotnych informacji wiążących się ze zleceniem;
przestrzegania wskazówek zleceniodawcy uzasadnionych w danych okolicznościach;
podejmowania – w zakresie prowadzonych spraw – czynności niezbędnych do ochrony interesów zleceniodawcy.
Z drugiej strony, niemożliwym jest ważne wyłączenie następujących obowiązków zleceniodawcy:
przekazywania agentowi dokumentów i informacji niezbędnych do właściwego wykonania umowy;
zawiadomienia agenta w rozsądnym czasie o:
przyjęciu lub odrzuceniu propozycji zawarcia umowy;
niewykonaniu umowy, przy której zawarciu agent pośredniczył, lub którą agent zawarł w imieniu zleceniodawcy;
prognozie, że liczba umów, których zawarcie zleceniodawca przewiduje lub wartość ich przedmiotu będzie znacznie niższa niż ta, której agent mógłby się normalnie spodziewać.
Nie można umówić się, że roszczenie agenta o zapłatę prowizji staje się wymagalne później niż z upływem ostatniego dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym agent nabył prawo do prowizji. Nie można przy tym umówić się, że agent nabywa prawo do prowizji później niż w chwili, w której klient zleceniodawcy spełnił świadczenie albo powinien był je spełnić, gdyby zleceniodawca spełnił swoje świadczenie.
Nie można umówić się, że agent traci prawo do prowizji jeżeli umowa zawarta przez zleceniodawcę z klientem nie zostanie wykonana na skutek okoliczności, za które zleceniodawca ponosi odpowiedzialność.
Nie można umówić się, że zleceniodawca składać będzie agentowi oświadczenie zawierającego pełne dane o należnej agentowi prowizji później niż w ostatnim dniu miesiąca następującego po kwartale, w którym agent nabył prawo do prowizji.
Nie można zabronić agentowi dostępu do informacji potrzebnych do ustalenia, czy wysokość należnej mu prowizji została prawidłowo obliczona.
Umowa agencyjna zawarta na czas nieoznaczony nie może być wypowiedziana w terminach krótszych niż terminy wskazane w art. 764(1) Kodeksu cywilnego. Jeśli terminy te Strony decydują się wydłużyć, to termin wypowiedzenia przewidziany dla agenta nie może być dłuższy niż ten, który wiąże zleceniodawcę. Wypowiedzenie umowy zawartej na czas oznaczony jest z kolei dopuszczalne co do zasady jedynie wtedy, gdy usprawiedliwia to tzw. ważna przyczyna, bądź zajdzie jedna z okoliczności wskazanych umownie przez Strony jako przyczyna uzasadniająca takie wypowiedzenie. Wypowiedzenie umowy terminowej bez wystąpienia takiej przesłanki będzie co do zasady ważne, naraża jednak wypowiadającego na roszczenia odszkodowawcze z drugiej Strony.
Nie można w sposób ważny ograniczyć prawa agenta do żądania tzw. świadczenia wyrównawczego, które to prawo przewidziane zostało w art. 764(3) i art. 764(4) Kodeksu cywilnego. Konsekwencją takiego rozwiązania jest to, że wielu zleceniodawców ponieść musi już po ustaniu umowy agencyjnej dodatkowy znaczny koszt, który nie był wkalkulowany przez przedsiębiorcę przy zawieraniu umowy. Tak ważnym jest dlatego umiejętne konstruowanie zasad wynagradzania agenta.
Agenta nie można zobowiązać do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej po ustaniu umowy agencyjnej na okres dłuższy niż dwa lata.
Umowa agencyjna jest jedną z bardziej szczegółowo uregulowanych umów handlowych a elastyczność stron odnośnie możliwości kształtowania jej postanowień została w znacznej mierze ograniczona. Z tych powodów zawierając, realizując lub rozwiązując umowę agencyjną, warto zachować należytą ostrożność i skonsultować się z kancelarią prawną.
Data publikacji: 27.07.2018.