Posługiwanie się niedozwolonymi postanowieniami umownymi nie tylko nie prowadzi do skutku zamierzonego przez przedsiębiorcę (postanowienia takie są nieważne), naraża go ponadto na znaczne straty.

Na wstępie odpowiedzieć sobie należy na pytanie jakie postanowienia umowne są prawnie niedozwolone. Kodeks cywilny posługuje się pojęciem niedozwolonych postanowień umownych w art. 385(1) par.1, odnosząc je do relacji wiążących przedsiębiorcę z konsumentami. Zgodnie z tym przepisem, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Przykładową listę niedozwolonych postanowień umownych zawiera art. 385(3) Kodeksu cywilnego. Pamiętać należy, iż jest to lista otwarta, ilość klauzul umownych uznanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone znacznie przekracza wyobrażenie większości przedsiębiorców. Przegrana sprawa o wpis postanowienia stosowanego przez przedsiębiorcę do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzi nie tylko do uznania takiego postanowienia za niewiążące kontrahentów, generuje również koszty postępowania (ok. 2 tys. PLN) i zapewnia przedsiębiorcy niechciany rozgłos poprzez publikację wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz rejestrze klauzul niedozwolonych dostępnym na stronie internetowej Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W rejestrze klauzul niedozwolonych znaleźć można nie tylko postanowienia godzące rażąco i wprost w prawa konsumentów, ale również takie, które pozornie wydawać mogą się neutralne, uznane zostały jednak za niedozwolone. Stąd też ważnym jest by przedsiębiorca prowadzący sprzedaż konsumencką posiadał rzetelną obsługę prawną i konsultował z prawnikiem treść zawieranych umów oraz stosowanych regulaminów.

Pojęcie niedozwolonych postanowień umownych ma jednakże w praktyce charakter szerszy niż wskazany w art. 385(1) Kodeksu cywilnego i dotyczy również relacji kontraktowych pomiędzy przedsiębiorcami. Art. 353(1) Kodeksu cywilnego zawiera co prawda zasadę swobody kontraktowej. Wskazuje jednakże, że treść oraz cel stosunku prawnego nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Ponadto, zgodnie z art. 58 par.2 Kodeksu cywilnego, nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Z praktycznego punktu widzenia najważniejsza jest zgodność postanowień umownych z przepisami prawa. Sam Kodeks cywilny zawiera szereg przepisów bezwzględnie obowiązujących, których strony nie mogą zmienić mocą zawartej umowy. Nic nie poradzą tutaj postanowienia typu "Strony oświadczają, że są przedsiębiorcami i zawierają niniejszą umowę w sposób świadomy i dobrowolny". Postanowienia tego typu narzucane są często przez silniejszą stronę relacji biznesowej i mają w jej (złudnym) przekonaniu sanować niedozwolone klauzule umowne - takie jak np. postanowienia wprowadzające opłaty półkowe względem dostawców. Posługiwanie się nieważnymi postanowieniami umownymi wprowadza chaos w relacjach handlowych przedsiębiorcy i naraża przedsiębiorcę na przegrane spory sądowe i znaczne straty.

Podsumowując, wbrew powszechnej opinii wielu przedsiębiorców, posługiwanie się niedozwolonymi klauzulami umownymi prowadzić może do znacznych strat finansowych i wizerunkowych po stronie przedsiębiorcy.

Data publikacji: 30.06.2018.