W jednym z wcześniejszych wpisów poruszyliśmy problem odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność ta ma szeroki charakter – wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Tym ważniejsze jest więc właściwe zabezpieczenie wspólnika przed w/w odpowiedzialnością. Jak można tego dokonać? Możliwości są niestety ograniczone, nie da się bowiem wyłączyć, wynikającej przede wszystkim z art. 22 §2 KSH, zasady pełnej odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki. Kluczowe są za tym dwa aspekty:
gwarancyjny – rozważenie wykupu odpowiedniej polisy ubezpieczenia wspólnika lub samej spółki od odpowiedzialności cywilnej za zobowiązania wynikłe z działalności spółki;
- prewencyjny – właściwe uregulowanie wewnętrznej struktury spółki – tak by ograniczyć ryzyko wystąpienia przesłanek odpowiedzialności wspólnika.
W niniejszym wpisie skoncentrujemy się oczywiście na drugim z w/w aspektów – a więc właściwej konstrukcji wewnętrznej spółki, mającej na celu przeciwdziałać wystąpieniu okoliczności mogących być podstawą osobistej odpowiedzialności wspólnika.
Ostrożnie i rozważnie postępujący wspólnik spółki jawnej rozważyć powinien w szczególności:
Wprowadzenie zasady łącznej reprezentacji spółki przez wspólników – tak by ograniczyć ryzyko zaciągnięcia niechcianego zobowiązania przez innego wspólnika spółki.
Konsultację zawieranych umów z obsługą prawną spółki – zgodnie z zasadą, iż lepiej zapobiegać złym zapisom umownym niż leczyć ich skutki.
Utworzenie i utrzymanie zgodnego z prawem (w szczególności tzw. RODO) systemu przetwarzania danych osobowych przez spółkę – by uniknąć ryzyka surowych sankcji wynikających z RODO. Więcej o obowiązkach oraz sankcjach wynikających z RODO piszemy tutaj.
Poważne podejście do tzw. compliance w spółce – nowa ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary zostanie najprawdopodobniej uchwalona już na przełomie I oraz II kwartału 2019 roku, przewidując niezwykle surowe sankcje dla przedsiębiorców za całą gamę zdarzeń, które mogą znajdować się czasem poza jakąkolwiek realną kontrolą ze strony wspólnika spółki (np. za niezgodne z prawem działania pracownika spółki). Projektowane przepisy wymuszają w szczególności przygotowanie odpowiedniej dokumentacji chroniącej spółkę (a finalnie również wspólnika) przed surową odpowiedzialnością prawną.
Daleko idącą ostrożność przy ustanawianiu ewentualnych prokurentów (prokurent co do zasady nie odpowiada za zobowiązania spółki; wspólnik odpowiada za nie całym swoim majątkiem).
Rozważne ustalenie zasad udziału w zyskach i stratach przez wspólników. Fakt, iż dany wspólnik wniósł wyższy wkład i uczestniczy w wyższym stopniu w zyskach spółki, nie musi oznaczać, że godzi się również na uczestniczenie w wyższym stopniu w stratach spółki.
- Analizę czy zaangażowanie się przez wspólnika w inne przedsięwzięcia biznesowe nie będzie stanowiło zabronionej przez art. 56 KSH działalności sprzecznej z interesami spółki, w tym działalności konkurencyjnej względem spółki. Skutkować to może nie tylko obowiązkiem zwrotu spółce uzyskanych w ten sposób przez wspólnika korzyści, ale również sądowym pozbawieniem wspólnika prawa prowadzenia spraw spółki lub nawet wyłączeniem go ze spółki.
Biorąc pod uwagę bardzo szeroki zakres odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki (nie tylko cywilnoprawne, ale również publicznoprawne) oraz ciągle narastającą i coraz bardziej skomplikowaną sieć regulacji prawnych obejmujących również działalność spółek jawnych, wspólnik rozważyć powinien nie tylko konsultację prawną na etapie zakładania spółki jawnej, ale przede wszystkim zapewnienie stałej, rzetelnej obsługi prawnej spółce. Wspólnik spółki jawnej, chcąc uniknąć ryzyka poniesienia osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, musi bowiem unikać sytuacji, w której zobowiązania takie w ogóle powstaną po stronie spółki.
Ze względu na treść różnych regulacji prawnych, o których szerzej pisaliśmy tutaj, jedynym skutecznym sposobem zabezpieczenia wspólnika przez odpowiedzialnością za zobowiązania spółki jawnej są w naszej ocenie działania prewencyjne, podejmowane już na poziomie samej spółki, a nie działania zaradcze podejmowane dopiero gdy wierzyciel zażąda uregulowania zobowiązania spółki bezpośrednio przez wspólnika. Niestety rzeczywistość wygląda tak, że wspólnik zgłasza się po wsparcie prawne częstokroć dopiero wówczas gdy zostanie osobiście pozwany przez wierzyciela spółki, co znacznie utrudnia podjęcie skutecznych kroków prawnych.