W obrocie gospodarczym spotykamy się z wieloma formami prowadzenia biznesu. Wielu przedsiębiorców decyduje się na prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, dla której przeciwwagę stanowią spółki handlowe, dzielące się na spółki osobowe: spółkę jawną, partnerską, komandytową i komandytowo-akcyjną oraz spółki kapitałowe: spółkę z o.o. oraz spółkę akcyjną. Spółką handlową nie jest natomiast spółka cywilna, mająca charakter umowy między dwoma przedsiębiorcami, nie będąca zaś osobnym podmiotem praw i obowiązków.
Odpowiedź na pytanie jaką formę działalności gospodarczej wybrać, zależy w głównej mierze od dwóch czynników: rozmiarów planowanej działalności i branży, w której chcemy działać. Możemy przy tym posłużyć się poniższą gradacją:
jednoosobowa działalność gospodarcza lub spółka cywilna ↓
spółka jawna lub partnerska (nie każdy może jednak założyć spółkę partnerską) ↓
spółka komandytowa lub komandytowo akcyjna ↓
spółka z o.o. ↓
- spółka akcyjna
- przy czym, im większy jest rozmach z jakim planujemy prowadzenie naszej działalności oraz im bardziej ryzykowna branża, w której chcemy działać, tym dalej na skali powinniśmy lokować nasz wybór. Przykładowo:
jednoosobowa działalność gospodarcza jest dobrym wyborem dla przedsiębiorców niezatrudniających pracowników, prowadzących samodzielnie biznes taki jak np. kwiaciarnia, salon fryzjerski.
spółka cywilna może być warta rozważenia w sytuacji analogicznej dla opisanej w pkt. 1 powyżej, w której występuje jednakże przynajmniej dwóch przedsiębiorców chcących połączyć siły i działać wspólnie, nie tworząc jednakże osobnego bytu prawnego.
spółka jawna okazać może się wyborem dobrym dla przedsiębiorców działających w grupie (co najmniej dwóch wspólników) na stosunkowo mało ryzykownym rynku (np. większa kwiaciarnia, piekarnia, salon fryzjerski).
spółka partnerska jest interesującym wyborem dla określonej grupy przedsiębiorców, którzy mogą prowadzić działalność gospodarczą w tej formie - np. prawników, lekarzy. Pozwala ona na wyróżnienie się na rynku i zapewnienie sobie pewnego rodzaju ograniczenia odpowiedzialności, co może być istotnym atutem przy wzięciu pod uwagę ograniczeń form prawnych prowadzenia działalności gospodarczej dla takich grup zawodowych jak np. radcowie prawni czy adwokaci.
spółka komandytowa lub komandytowo-akcyjna może być idealnym wyborem w sytuacji, w której przynajmniej jeden ze wspólników godzi się ponosić pełną odpowiedzialność za działalność spółki w zamian za kierowanie nią, podczas gdy pozostali wspólnicy (najczęściej inwestorzy) wolą pozostać w cieniu, angażując się w spółkę raczej w wymiarze kapitałowym niż zarządczym i odpowiadając w ograniczonym zakresie za zobowiązania spółki (komandytariusze w spółce komandytowej) albo będąc z odpowiedzialności takiej całkowicie zwolnionymi (akcjonariusze w spółce komandytowo-akcyjnej).
spółka z o.o. jest optymalnym wyborem dla przedsiębiorców działających na rynkach wiążących się z podwyższonym poziomem ryzyka (zarówno ekonomicznego, jak i prawnego). Chodzić może tutaj bowiem nie tylko o podmioty z branż takich jak branża budowlana (duże ryzyko ekonomiczne), ale również np. przedsiębiorców prowadzących sklepy internetowe, obsługujących dużą liczbę konsumentów i przetwarzających znaczną ilość danych osobowych.
- spółka akcyjna jest wyborem godnym rozważenia dla największych przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą w rozmiarach uzasadniających ponoszenie podwyższonych kosztów związanych z funkcjonowaniem spółki akcyjnej. Jest ona oczywiście naturalnym wyborem również dla przedsiębiorców, którzy chcą wejść na giełdę papierów wartościowych.
Generalna zasada jest taka, że każda kolejna z w/w form prowadzenia działalności gospodarczej wiąże się z wyższymi kosztami, ale również z mniejszym zakresem odpowiedzialności za zobowiązania podmiotu. Jednoosobowi przedsiębiorcy, podobnie jak wspólnicy spółki jawnej, odpowiadają za zobowiązania wynikające z prowadzonej działalności pełnym majątkiem. Tak samo szeroki jest zakres odpowiedzialności komplementariuszy (a więc pierwszej kategorii wspólników spółki komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej), podczas gdy odpowiedzialność komandytariuszy (drugiej kategorii wspólników spółki komandytowej) jest już znacznie ograniczona. Odpowiedzialność wspólników spółki z o.o. oraz akcjonariuszy (spółka akcyjna oraz komandytowo-akcyjna) jest już znikoma i ogranicza się właściwie do inwestycji poczynionej w nabycie udziałów/akcji spółki.
W konkretnej sytuacji, wartym rozważenia może być również wariant polegający na założeniu spółki komandytowej, w której komplementariuszem (wspólnikiem ponoszącym pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki) będzie wcześniej założona spółka z o.o. Jest to forma działalności wykorzystywana bardzo często w szczególnie ryzykownych branżach (np. branży budowlanej), cechując się niższym poziomem złożoności niż spółka akcyjna, zapewniając przy tym wysoki poziom bezpieczeństwa prawnego, pozwalając na dodatek ograniczyć obciążenia podatkowe.