W spółce komandytowej istnieją dwie różne kategorie wspólników: komandytariusze oraz komplementariusze. Wspólnikom tym przysługują różne prawa i ciążą na nich różne obowiązki. Zasadą jest, że to komplementariusze prowadzą sprawy spółki i reprezentują ją na zewnątrz, stąd też, to im przysługuje szerszy katalog uprawnień. Prawa komplementariusza są przy tym właściwie tożsame z prawami wspólnika spółki jawnej, który nie został wyłączony od prowadzenia spraw spółki. Rozwiązanie takie motywowane jest tym, że komplementariusz, podobnie jak wspólnik spółki jawnej, ponosi pełną subsydiarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność komandytariusza za zobowiązania spółki ograniczona jest natomiast do wysokości ustalonej sumy komandytowej (może być ona minimalna), co przekłada się również na węższy zakres uprawnień przysługujących komandytariuszowi. Ustawodawca słusznie przyjął bowiem rozwiązanie, które określić można jako „większa odpowiedzialność = większe uprawnienia”.
Biorąc pod uwagę powyższe wprowadzenie, prawa wspólnika spółki komandytowej omówione zostać powinny z podziałem na: (i) prawa przysługujące zarówno komandytariuszom jak i komplementariuszom oraz (ii) prawa przysługujące tylko komplementariuszom.
Prawa przysługujące zarówno komandytariuszom, jak i komplementariuszom:
Prawo do wyrażenia sprzeciwu odnośnie zmian umowy spółki (art. 103 w zw. z art. 9 KSH); prawo to może zostać w pewnym stopniu uszczuplone treścią umowy spółki;
Prawo do wyrażenia sprzeciwu odnośnie zmiany składu osobowego wspólników spółki (art. 103 w zw. z art. 10 §2 KSH); prawo to może również zostać uszczuplone treścią umowy spółki;
Prawo czasowej odmowy zaspokojenia wierzycieli spółki (na zasadach opisanych w art. 103 w zw. z art. 35 KSH);
Prawo do zasięgania informacji o stanie majątku spółki oraz do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki (art. 103 w zw. z art. 38 §2 KSH); prawo komandytariusza ograniczone jest jednakże do prawa żądania odpisu sprawozdania finansowego za rok obrotowy oraz przeglądania ksiąg i dokumentów spółki (art. 120 §1 KSH), z tym, że komandytariuszowi przysługuje ponadto prawo złożenia wniosku do sądu rejestrowego o udostępnienie sprawozdania finansowego spółki lub złożenie innych wyjaśnień dotyczących spółki oraz dopuszczenie do przeglądania ksiąg i innych dokumentów (art. 120 §2 KSH);
Prawo do wyrażenia sprzeciwu w stosunku do sprawy przekraczającej zwykłe czynności spółki (art. 103 w zw. z art. 43 KSH i art. 121 §2 KSH);
Prawo do udziału w zyskach spółki (art. 103 w zw. z art. 51 KSH);
Prawo do żądania podziału i wypłaty zysku osiągniętego przez spółkę z końcem każdego roku obrotowego (art. 103 w zw. z art. 52 §1 KSH);
Prawo do żądania wypłaty odsetek od udziału kapitałowego wspólnika (art. 103 w zw. z art. 53 KSH);
Prawo do wyrażenia sprzeciwu odnośnie zajmowania się sprawami konkurencyjnymi dla spółki przez innych wspólników spółki (art. 103 w zw. z art. 56 §2 KSH);
Prawo do żądania wydania spółce korzyści jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi lub naprawienia szkody wyrządzonej w ten sposób spółce (art. 103 w zw. z art. 57 §1 KSH);
Prawo do wypowiedzenia umowy spółki (art. 103 w zw. z art. 61 §1 KSH);
Prawo do żądania rozwiązania spółki przez sąd (art. 103 w zw. z art. 63 §1 KSH);
Prawo do żądania wyłączenia wspólnika ze spółki przez sąd (art. 103 w zw. z art. 63 §2 KSH).
Prawa przysługujące jedynie komplementariuszom:
Prawo użycia nazwiska w firmie (nazwie) spółki (art. 104 §1 i §4 KSH);
Prawo reprezentacji spółki (art. 117 KSH);
Prawo prowadzenia spraw spółki (art. 103 w zw. z art. 39 §1 KSH); umowa spółki może przy tym przewidywać prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki również przez komandytariuszy (art. 121 §1 KSH);
Prawo wyrażenia sprzeciwu w stosunku do prowadzenia danej sprawy przez innego wspólnika (art. 103 w zw. z art. 39 §3 KSH);
Prawo do wyrażenia sprzeciwu w stosunku do ustanowienia prokury (art. 103 w zw. z art. 41 §1 KSH);
Prawo do odwołania prokurenta (art. 103 w zw. z art. 41 §2 KSH).
W sytuacji gdy umowa spółki przewiduje również prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (nie mylić z reprezentacją spółki) przez określonych komandytariuszy, komandytariuszom tym przysługują również uprawnienia przewidziane w pkt. 4-6 powyżej. Uprawnienia te przewidziane zostały bowiem dla wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki, stąd, ze względu na treść art. 121 §1 KSH, nie są one bezwzględnie uzależnione od posiadania statusu komplementariusza.
Ciekawym uprawnieniem, przysługującym wyłącznie komandytariuszowi nie posiadającemu prawa prowadzenia spraw spółki lub jej reprezentowania jest swoboda zajmowania się sprawami konkurencyjnymi względem spółki (o ile umowa spółki komandytowej nie stanowi inaczej). Komandytariusz nie jest w takiej sytuacji uzależniony od woli innych wspólników – jego sytuacja w tym zakresie jest więc diametralnie odmienna od sytuacji komplementariusza, co uzasadnione jest oczywiście większym, co do zasady, wpływem komplementariusza na działalność spółki komandytowej i osiągane przez nią wyniki.
W praktyce obrotu gospodarczego bardzo często mamy do czynienia ze spółkami komandytowymi, w których komplementariuszem jest spółka z o.o. kontrolowana całkowicie przez osobę będącą jednocześnie komandytariuszem spółki komandytowej. W spółce takiej dochodzi do stosunkowo niewielkiej liczby konfliktów wewnętrznych (lub w ogóle do nich nie dochodzi - panuje bowiem swoiste, choć lekko zakamuflowane, jednowładztwo). W przypadku jednak bardziej złożonych spółek komandytowych, tworzonych przez kilka osób, których interesy mogą się różnić, do konfliktów wewnętrznych może dochodzić często. W unikaniu ich nie pomaga również dość złożona prawnie formuła spółki komandytowej, ze względu na którą warto z całą pewnością „zapatrzyć spółkę” w obsługę prawną, pozwalającą wyjaśniać pojawiające się wątpliwości natury prawnej.