W maju 2024 r. Rada Unii Europejskiej ostatecznie zatwierdziła przyjęcie AI Act - czyli rozporządzenia unijnego regulującego zasady tworzenia i stosowania systemów sztucznej inteligencji. Był to ostatni krok niezbędny do przyjęcia pierwszego na świecie aktu prawnego stanowiącego próbę uregulowania podstawowych obowiązków ciążących na dostawcach, importerach, dystrybutorach oraz użytkownikach systemów AI. Rozporządzenie powinno zostać opublikowane lada dzień w dzienniku ustaw Unii Europejskiej (prawdopodobnie na początku lipca 2024 r.) i wejdzie w życie po 20 dniach od publikacji. Stosowanie przepisów rozporządzenia AI będzie następowało stopniowo - trzon rozporządzenia zacznie być stosowany po upływie 24 miesięcy od dnia jego wejścia w życie. Podobnie więc jak w przypadku ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO) po wejściu rozporządzenia w życie rozpocznie bieg okres przejściowy pozwalający na dostosowanie się do nowych wymagań prawnych.
Prawnym aspektom stosowania sztucznej inteligencji poświęcona została odrębna sekcja naszej strony - Prawo AI. W tym miejscu wypada zwrócić uwagę na następujące podstawowe kwestie:
- AI Act dzieli ryzyka stosowania systemów AI na: 1) niedopuszczalne, 2) wysokie, 3) ograniczone, 4) niskie lub minimalne;
- AI Act wprowadza listę niedozwolonych zastosowań AI - tam gdzie stosowanie sztucznej inteligencji powiązane jest z niedopuszczalnym ryzykiem dla praw i wolności człowieka (np. szkodliwe techniki podprogowe, scoring społeczny stosowany przez organy władzy publicznej);
- AI Act wprowadza rozbudowane wymagania prawne dotyczące tworzenia, wprowadzania do obrotu i wykorzystywania systemów AI wysokiego ryzyka (do których zaliczane będą m.in. systemy AI wykorzystywane na potrzeby procesów rekrutacji oraz zatrudnienia);
- AI Act podkreśla konieczność prawidłowego przetwarzania danych osobowych w związku z tworzeniem i korzystaniem z systemów AI;
- AI Act wprowadza bardzo wysokie kary pieniężne za naruszenia jego przepisów (nawet do 30 mln EUR lub 6% rocznego światowego obrotu przedsiębiorcy - w zależności od tego, która z kwot jest wyższa);
- AI Act pozostaje względnie liberalny tam, gdzie ryzyko stosowania systemów AI nie jest wysokie - Unia Europejska podkreśla konieczność konkurencyjności unijnych rozwiązań AI w stosunku do rozwiązań amerykańskich i chińskich - przy zachowaniu prymatu praw i wolności ludzkich.
Złudnym może być wrażenie, że perspektywa rozpoczęcia stosowania wymagań AI Act pozostaje na dziś odległa. Okres dwóch lat upłynie nieubłaganie szybko, zaś projektowanie systemów AI, a także procesów biznesowych wykorzystujących narzędzia AI, jest najczęściej zadaniem długotrwałym i kosztownym. Nierozważnym byłoby więc inwestowanie dziś w systemy, które nie spełniają znanych już wymagań prawnych, które niebawem zaczną obowiązywać. Możliwie szybkie wdrożenie wymogów wynikających z rozporządzenia AI pozwoli zaprojektować bardziej konkurencyjne systemy AI oraz uniknąć kosztów i chaosu związanych z koniecznością wdrożenia lub przebudowania w perspektywie najbliższych dwóch lat pozyskanych wcześniej systemów AI - w związku z utratą ich zgodności z prawem.
Rynek sztucznej inteligencji rozwija się w piorunującym tempie i coraz głośniej mówi się o ryzykach z tym związanych. Łatwo przewidzieć, że w najbliższych latach coraz głośniejszymi będą przypadki nadużycia systemów AI, czy problemy wynikające z ich błędnego funkcjonowania. To zaś prowadzić może do poważnych naruszeń praw i wolności człowieka - któremu np. wypowiedziano umowę o pracę, odmówiono zatrudnienia, odmówiono kredytu tylko dlatego, że system AI tak kazał. Nie ma więc co liczyć na łagodne podejście do egzekwowania przyjętych właśnie przepisów.
Data publikacji: 28.06.2024