W jednym naszych wpisów poświęciliśmy uwagę administracyjnym karom pieniężnym nakładanym na operatorów systemów AI (dostawców, importerów lub dystrybutorów) za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z AI Act. Oczywiście sankcje te są dotkliwe, wszakże sięgają nawet 35 mln EUR. Jednak o wiele dotkliwszą dla operatora sankcją może się okazać zakaz udostępniania lub oddawania do użytku systemu AI, względnie nakaz wycofania takiego systemu z obrotu. Taką decyzję może podjąć organ nadzoru rynku jednego państwa członkowskiego, z tym że docelowo taki środek będzie obowiązywał na terytorium całej Unii Europejskiej! Finalnie operator takiego systemu straci źródło dochodu, a straty te mogą znacznie przewyższać wysokość kary pieniężnej nawet w maksymalnej wysokości. Warto zatem przyjrzeć się bliżej mechanizmowi stosowania tej sankcji.
Środek tymczasowy w celu zakazu udostępniania lub oddawania do użytku systemu AI może być orzekany przez organ nadzoru rynku danego państwa członkowskiego na podstawie art. 79 ust. 5 AI Act. Mechanizm nakładania takiego środka wygląda następująco:
- Organ nadzoru rynku państwa członkowskiego ma wystarczające powody, aby uznać, że system AI stwarza ryzyko dla zdrowia i bezpieczeństwa lub praw podstawowych osób (np. dla demokracji, praworządności lub ochrony środowiska), wobec czego przeprowadza ocenę danego systemu AI pod względem jego zgodności ze wszystkimi wymogami i obowiązkami wynikającymi z rozporządzenia.
- W przypadku gdy ocena wykaże, że system AI nie jest zgodny z wymogami i obowiązkami ustanowionymi w AI Act, operator systemu AI zostanie zobowiązany do podjęcia wszelkich odpowiednich działań naprawczych, aby zapewnić zgodność tego systemu z rozporządzeniem w terminie nie dłuższym niż 15 dni roboczych. Te działania muszą zostać podjęte przez operatora wobec wszystkich jego systemów, także tych nie poddanych kontroli.
- Jeżeli działanie systemu AI wykracza poza obszar państwa członkowskiego, w którym działa organ nadzoru rynku, organ ten informuje Komisję Europejską oraz pozostałe państwa członkowskie UE o wynikach kontroli.
- W przypadku niepodjęcia przez operatora systemu AI odpowiednich działań naprawczych w wyznaczonym terminie, organ nadzoru rynku podejmuje wszelkie niezbędne środki tymczasowe w celu zakazania lub ograniczenia udostępniania lub oddawania do użytku systemu AI na podległym mu rynku krajowym, lub w celu wycofania produktu lub samodzielnego systemu AI z tego rynku lub z użytku. Organ ten niezwłocznie powiadamia o zastosowanych środkach Komisję oraz pozostałe państwa członkowskie.
- Komisja Europejska oraz organy nadzoru rynku w pozostałych państwach członkowskich mają prawo wnieść sprzeciw wobec wydanego środka tymczasowego w terminie 3 miesięcy od dnia ich powiadomienia przez organ nadzorczy, który zastosował środek tymczasowy, a jeżeli w grę wchodzi naruszenie praktyk zakazanych wymienionych w art. 5 AI Act, termin ten skraca się do 30 dni. Brak sprzeciwu wobec środka tymczasowego oznacza, że przyjęty środek uznaje się za uzasadniony.
- W przypadku wniesienia sprzeciwu, Komisja dokonuje jego oceny w drodze konsultacji prowadzonych z organem, który zastosował środek tymczasowy oraz z operatorem systemu AI.
- Komisja Europejska rozstrzyga czy środek krajowy jest uzasadniony w terminie 6 miesięcy (bądź 60 dni w przypadku nieprzestrzegania zakazu praktyk zakazanych) od dnia jej powiadomienia, a następnie powiadamia o swej decyzji organy nadzoru rynku we wszystkich państwach członkowskich.
- W przypadku gdy Komisja uzna, że środek podjęty przez dane państwo członkowskie jest uzasadniony, wszystkie państwa członkowskie zapewniają podjęcie bez zbędnej zwłoki odpowiednich środków ograniczających w odniesieniu do danego systemu AI, takich jak zobowiązujące do wycofania tego systemu AI z ich rynku (art. 81 ust. 2 AI Act). O podjętych środkach państwa członkowskie informują Komisję. Uzupełniająco należy dodać, że w przypadku gdy Komisja uzna środek krajowy za nieuzasadniony, zainteresowane państwo członkowskie cofa dany środek oraz informuje odpowiednio Komisję.
Warto podkreślić, iż z punktu widzenia interesów operatora systemu AI, ratunkiem przed zastosowaniem względem niego tak dotkliwej sankcji (już po nałożeniu środka tymczasowego), jest aktywny udział w procedurze konsultacyjnej prowadzonej przed Komisją Europejską. Dzięki temu możliwe będzie przedstawienie argumentacji podważającej zasadność zastosowania owego środka. Gra będzie się toczyć o ogromną stawkę, zwłaszcza gdy system AI będzie miał zasięg ponadnarodowy.
Wpisy powiązane:
Kary pieniężne za naruszenie AI Act
Obowiązki dostawców systemów AI
Obowiązki podmiotów stosujących AI
Data publikacji: 26.02.2025