Jednym z głównych celów jakie stawia przed sobą Akt w sprawie sztucznej inteligencji jest wspieranie innowacji w obszarze AI. Głównym narzędziem służącym realizacji tego celu są tzw. piaskownice regulacyjne (ang. sandbox) w zakresie AI, które w/w rozporządzenie definiuje jako „kontrolowane ramy ustanowione przez właściwy organ, umożliwiające dostawcom lub potencjalnym dostawcom systemów AI możliwość rozwoju, trenowania, walidacji i testowania – w stosownych przypadkach w warunkach rzeczywistych – innowacyjnych systemów AI, w oparciu o plan działania piaskownicy, w ograniczonym czasie i pod nadzorem regulacyjnym”.
Unijny ustawodawca przyjął, że ustanowienie piaskownic regulacyjnych w zakresie AI służyć ma osiągnięciu następujących celów:
- zwiększenie pewności prawa z myślą o osiągnięciu zgodności regulacyjnej z AI Act (względnie innymi przepisami UE);
- wspieranie wymiany najlepszych praktyk poprzez współpracę z organami uczestniczącymi w piaskownicy regulacyjnej w zakresie AI;
- wzmacnianie innowacyjności i konkurencyjności oraz ułatwianie rozwoju ekosystemu AI;
- wniesienie wkładu w oparte na dowodach uczenie się działań regulacyjnych;
- ułatwianie i przyspieszanie dostępu do rynku Unii dla systemów AI, w szczególności gdy są one dostarczane przez MŚP, w tym przedsiębiorstwa typu start-up.
Jest to więc swoisty poligon doświadczalny, na którym innowatorzy będą mogli testować nowoczesne technologie (produkty lub usługi) w rzeczywistym środowisku z pominięciem pewnych przepisów, aby ocenić czy planowane rozwiązania zdadzą egzamin. W ramach sandboxów możliwe będzie m.in. prowadzenie testów w warunkach rzeczywistych, a więc poza obszarem laboratoryjnym. Piaskownica służy też zapoznaniu się przez przedsiębiorców z oczekiwaniami regulacyjnymi oraz ze sposobami spełnienia wymogów wynikających z AI Act, a organy państwowe mają udzielać w tym zakresie wskazówek.
Założenie jest więc takie, że innowatorzy w obszarze AI będą mogli – pod nadzorem organów państwa i jedynie przez czas określony – poeksperymentować z własnymi rozwiązaniami bez obaw, że naruszenie przez nich przepisów spotka się z administracyjną karą pieniężną. Taką gwarancję daje im art. 57 ust. 12 zd. 2 AI Act, stawiając potencjalnym dostawcom jednak dwa warunki dla uniknięcia sankcji:
- respektowanie ustalonego planu działania piaskownicy oraz warunków uczestnictwa;
- stosowanie się w dobrej wierze do wytycznych właściwych organów krajowych.
Dodatkowo pamiętać należy o tym, że jeżeli potencjalny dostawca wyrządziłby osobom trzecim szkodę wskutek prowadzonych przez siebie doświadczeń w ramach piaskownicy będzie ponosił odpowiedzialność na zasadach ogólnych (art. 57 ust. 12 zd. 1 AI Act). Uczestnictwo w ramach sandboxów regulacyjnych nie zwalnia zatem z odpowiedzialności odszkodowawczej, a z administracyjnych kar pieniężnych, które mogą nakładać organy nadzorcze.
Udział w piaskownicy jest opłacalny choćby z tej przyczyny, iż uczestnik może ubiegać się o wydanie na piśmie przez organ nadzorczy dowodu skutecznie przeprowadzonych w ramach piaskownicy działań oraz o sporządzenie sprawozdania końcowego zawierającego szczegółowe informacje na temat działań przeprowadzonych w ramach piaskownicy oraz powiązanych rezultatów i efektów uczenia się. Dostawcy mogą wykorzystywać taką dokumentację do wykazania swojej zgodności z rozporządzeniem nr 2024/1689 w ramach procesu oceny zgodności lub odpowiednich działań w zakresie nadzoru rynku.
Każde państwo członkowskie jest zobowiązane uruchomić przynajmniej jedną piaskownicę regulacyjną w zakresie AI do dnia 2 sierpnia 2026 r. Polski ustawodawca już teraz podjął starania w tym zakresie, ujmując odpowiednie przepisy w drugim projekcie ustawy o systemach sztucznej inteligencji.
Warto podkreślić, że uczestnictwo w piaskownicach dla podmiotów z sektora MŚP będzie nieodpłatne. Niestety, udział w przedsięwzięciu będzie limitowany, a na uczestnictwo w piaskownicy regulacyjnej rozpisany będzie konkurs. Gdy polska ustawa zostanie uchwalona, jej rozwiązaniom w tym obszarze poświęcimy więcej uwagi.
Na zakończenie warto zwrócić uwagę na fakt, że AI Act wspiera innowacyjność także poprzez zezwolenie dostawcom systemów AI na prowadzenie przez nich testów w warunkach rzeczywistych poza piaskownicami regulacyjnymi. Więcej na ten temat piszemy tutaj.
Wpisy powiązane:
Testy AI w warunkach rzeczywistych
Obowiązki dostawców systemów AI
Obowiązki podmiotów stosujących AI
Kary pieniężne za naruszenie AI Act
Data publikacji: 24.02.2025